Co go pobudzało?
Po zapoznaniu się z życiem Komeńskiego do głowy ciśnie się pytanie, co było motorem jego działania. Komeński uważał naukę za siłę jednoczącą ludzkość. Twierdził, że uniwersalne wykształcenie sprzyja zachowaniu pokoju na świecie.
Co więcej, dostrzegał związek między wiedzą a duchowością. Wierzył, iż dzięki nabywaniu tej pierwszej człowiek ostatecznie przybliża się do Boga. Być może właśnie to stanowiło główny powód jego działania.
Założenia dydaktyczne Komeńskiego nic nie straciły na wartości. Jego systematyczne metody nauczania, obejmujące między innymi użycie pomocy wizualnych, są powszechnie stosowane również na współczesnych kursach i szkoleniach. Ze wskazówek Komeńskiego może też odnieść pożytek każdy z nas — podczas czytania, studiowani i praktyk zawodowych. W jaki sposób?
„Nie należy ucznia obciążać rzeczami dalekimi jego wiekowi, zdolnościom poznawczym i obecnemu stanowi” — napisał Komeński (tłumaczenie: K. Remerowa). Kiedy więc przekazujesz dzieciom wiedzę z jakiejś dziedziny, staraj się dopasować materiał do ich możliwości. Zamiast stosować formalną metodę pytanie-odpowiedź, może lepiej byłoby opowiedzieć o realnych osobach. Zachęcaj dzieci do żywego udziału, na przykład przez rysowanie lub odgrywanie scenek. Zaangażuj wyobraźnię! Włożony wysiłek na pewno się opłaci.
Dołóż starań, by nauka była dla nich „absolutnie praktyczna i przyjemna”.
Trwała spuścizna
Pożar, który w roku 1656 ogarnął Leszno, pozbawił Komeńskiego niemal całego dobytku. Na szczęście jednak nie ograbił go z bogactw innego rodzaju. W książce A Brief History of Education (Historia pedagogiki w skrócie) czytamy: „Komeński (...) najważniejsze znaczenie w nauczaniu przypisywał nie słowom, lecz rzeczom, a zasadniczą treścią swej pracy uczynił przekazywanie wiedzy naukowej oraz pożytecznych informacji o świecie”.
Komeńskiemu rzeczywiście należy się uznanie za przekształcenie pedagogiki w dziedzinę nauki. Jego metody dydaktyczne wręcz zrewolucjonizowały zajęcia szkolne. Amerykański wychowawca Nicholas Butler oświadczył: „Komeński zajmuje poczesne miejsce w dziejach edukacji. Zainicjował i zdominował wszelkie współczesne poczynania w zakresie szkolnictwa podstawowego i średniego”.
